Czym jest APD?
APD (zaburzenia przetwarzania słuchowego) to złożone zaburzenie neurologiczne, które wpływa na zdolność mózgu do przetwarzania informacji słuchowych. Osoby z APD mają trudności z rozpoznawaniem, dyskryminacją, rozróżnianiem i przetwarzaniem dźwięków, co może prowadzić do problemów z mową, językiem i uczeniem się. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10-CM APD zostało sklasyfikowane jako „inne zaburzenia percepcji słuchowej” (kod H93.25).

Częstość występowania APD
APD jest stosunkowo powszechnym zaburzeniem, które dotyka od 5% do 7% dzieci w wieku szkolnym. W Polsce nie przeprowadzono jeszcze kompleksowych badań epidemiologicznych, ale badania przesiewowe wykazały, że nieprawidłowy wynik w testach przetwarzania słuchowego uzyskało 11% dzieci. APD występuje częściej u chłopców niż u dziewcząt (stosunek 2:1) i częściej u dzieci z trudnościami w uczeniu się, dysleksją oraz zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

PODZIAŁ APD
APD można podzielić na trzy główne kategorie:

1. APD ROZWOJOWE
   Do grupy APD rozwojowego zaliczamy dzieci, u których nie znaleziono czynników etiologicznych tego zaburzenia. Jako możliwe przyczyny wymienia się tutaj zaburzenia w funkcjonowaniu neuronów, nieprecyzyjną synchronizację neuronalną, nietypową asymetrię czynnościową ośrodkowego układu nerwowego (OUN), czy opóźnienie dojrzewania mieliny w obrębie części ośrodkowej drogi słuchowej. Według Musieka u 20–30% dzieci zaburzenia te ustępują w toku dalszego rozwoju dziecka .
2. APD NABYTE
   Do grupy APD nabytego zaliczamy przypadki o ustalonej przyczynie, takiej jak: urazy, powikłania okołoporodowe, wcześniactwo, niska masa urodzeniowa, choroby neurologiczne (urazy mózgu,schorzenia napadowe, schorzenia naczyniowe i metaboliczne); infekcje uszkadzające OUN (np. HSV, borelioza, świnka) czy potwierdzone badaniami obrazowymi anomalie neuromorfologiczne (np.polimikrogyria, obszary ektopii, problemy z migracją neuronów, nietypowa asymetria planum temporale, hypomielinizacja spoidła wielkiego, agenezja ciała modzelowatego.
   Wraz z rozwojem metod diagnostyki OUN wiele przypadków zaliczanych wcześniej do APD rozwojowego okazuje się być nabytym APD.
   Obecnie coraz częściej zwraca się uwagę na ograniczenie stymulacji drogi słuchowej u dzieci poprzez niekontrolowane korzystanie z mediów elektronicznych. Ten rodzaj deprywacji sensorycznej znalazł odzwierciedlenie w wynikach badań neurofizjologicznych.
3. APD WTÓRNE
   Wtórne APD są konsekwencją przebytego niedosłuchu np. przewodzeniowego w przebiegu nawracającego wysiękowego zaplenia uszu. Przewlekłe wysiękowe zapalenie ucha środkowego (PWZUŚ) jest jedną z najczęstszych chorób wieku dziecięcego i zarazem najczęstszą przyczyną nabytego przewodzeniowego niedosłuchu u dzieci. WZUŚ zwykle rozwija się we wczesnym dzieciństwie, a fluktuacyjny, często asymetryczny niedosłuch przewodzeniowy będący jego wynikiem jest uważany za formę deprywacji sensorycznej, która wpływa na rozwój wyższych funkcji słuchowych.
   
   Nabyte/wtórne deficyty wyższych funkcji słuchowych u dzieci mogą występować w przebiegu:

• niedosłuchu przewodzeniowego;
• niedosłuchu czuciowo-nerwowego;
• niektórych całościowych zaburzeń rozwojowych (np. ASD, niepełnosprawność intelektualna).

Za czynniki ryzyka APD uznaje się:

• opóźniony rozwój mowy;
• nawracające infekcje górnych dróg oddechowych;
• fluktuacyjny niedosłuch w przebiegu wysiękowego zapalenia ucha środkowego;
• trudności w uczeniu się;
• dysleksję;
• SLI czyli specyficzne zaburzenia językowe, dotyczy dzieci z innymi problemami logopedycznymi

Kryteria diagnostyczne APD

Ze względu na szerokie spektrum problemu, diagnozę ryzyka ADP można ocenić dość wcześnie.
W wieku przedszkolnym badanie w kierunku APD stawia logopeda, najczęściej następuje to w trakcie wizyty dziecka, które ma problemy z rozwojem mowy i komunikacji, nawet u 2/3 letniego dziecka.
Stosuje się odpowiednie baterie testów (dedykowane dla młodszych grup wiekowych), ale w przypadku stwierdzenia w nich odchyleń od normy mówimy jedynie o ryzyku APD.
W świetle najnowszych wytycznych rozpoznanie APD można postawić, gdy dziecko osiągnie 7 rok życia.

Zasady diagnozowania APD:

• występują objawy wskazujące na APD;
• dziecko ukończyło 7 rok życia;
• dziecko jest w stanie zrozumieć instrukcje wykonywania testów;
• stwierdzona jest prawidłowa czułość słuchu w audiometrii tonalnej (próg słyszenia dla
  częstotliwości od 250 do 8000 Hz na poziomie 20 dB HL lub lepszym);
• u dziecka wykluczona została niepełnosprawność intelektualna (współczynnik inteligencji
  niewerbalnej IQ>80);
• wykluczone zostały schorzenia ze spektrum autyzmu.
  

DIAGNOSTYKA APD:

1. Badanie logopedyczne
   Badanie logopedyczne powinno obejmować:

• wywiad, obserwację – ukierunkowane na ustalenie zachowań istotnych dla rozwoju mowy i słuchu;
• ocenę sprawności językowych w obrębie podsystemów: fonologicznego, morfologicznego, leksykalnosemantycznego, składniowego oraz sprawności komunikacyjnej (sytuacyjna, społeczna,pragmatyczna);
• ocenę poziomu umiejętności fonologicznych: analiza i synteza głoskowa i sylabowa, dokonywanie operacji poprzez usuwanie, dodawanie i przestawianie liniowego uporządkowania głosek w słowach, porównywanie i analiza paronimów;
• badanie mowy dotyczące funkcji percepcyjnych (rozumienie tekstów, rozumienie zdań, rozumienie nazw, funkcje słuchowe w tym słuch fonematyczny, uwaga i pamięć słuchowa) oraz funkcji realizacyjnych (nazywanie, powtarzanie, budowanie zdań, tworzenie dialogu, tworzenie narracji –opis, opowiadanie);
• badanie lateralizacji: ręka
  

2. Badanie pedagogiczne
Badanie pedagogiczne powinno obejmować:

• integrację wzrokowo-słuchową (pamięć werbalną długoterminową, szybkie automatyczne przypominanie słów);
• umiejętności szkolne (tempo czytania, rozumienie czytanego tekstu, tempo i poprawność
  dekodowania pseudosłów, poprawność ortograficznego pisania, pisanie ze słuchu, poziom graficzny pisma).
  

3. Badanie psychologiczne
Głównym celem konsultacji psychologicznej u dziecka diagnozowanego w kierunku APD jest:

• ocena zdolności poznawczych ze szczególnym uwzględnieniem procesów uwagi i pamięci;
• wykluczenie schorzeń ze spektrum autyzmu;
• jakościowa i ilościowa diagnoza IQ (ang. Intelligence Quotient) – ilorazu inteligencji.

4. Badanie podsumowujące:
Badanie to ma na celu ostateczne wykluczenie/ustalenie rozpoznania APD. Podczas tej wizyty analizowane są wyniki testów wyższych funkcji słuchowych (przed i po sesji treningu słuchowego) oraz opinie innych specjalistów (wyniki badania logopedycznego oraz psychologicznego, opinie z poradni psychologiczno-pedagogicznej), a także wyniki konsultacji specjalistycznych (neurologicznej,psychiatrycznej czy specjalisty genetyki medycznej). Na ich podstawie lekarz podejmuje decyzję czy postawić rozpoznanie APD, a jeśli tak – określa nasilenie występujących zaburzeń oraz ich profil.
W każdym przypadku, niezależnie od wieku dziecka, należy jak najszybciej wdrożyć odpowiednie działania terapeutyczne, a po 6 miesiącach terapii należy przeprowadzić ponowną diagnozę wyższych funkcji słuchowych w celu wykluczenia ciężkiego APD. Ze względu na różne tempo dojrzewania układu słuchowego i dużą podatność na terapię, diagnozę ciężkiego APD lekarz audiolog może postawić dopiero po wdrożeniu aktywnego treningu słuchowego, po stwierdzeniu utrzymywania się objawów oraz nieprawidłowych wyników testów wyższych funkcji słuchowych w diagnozie kontrolnej/ po 6 miesiącach terapii.

Kryteria rozpoznania ciężkiego APD:

• występują problemy z komunikowaniem się;
• nie ma poprawy po aktywnym treningu słuchowym trwającym co najmniej 6 miesięcy (dziecko nadal spełnia kryteria rozpoznania APD podane powyżej, pomimo przeprowadzenia terapii);
• dziecko funkcjonuje jak osoba słabosłysząca w niekorzystnych warunkach akustycznych;
• dziecko wymaga stałej rehabilitacji i terapii.

Terapia zaburzeń współistniejących może obejmować m.in.:
– trening rozwijający umiejętności językowe w ramach terapii logopedycznej (w przypadku
współistnienia APD ze specyficznymi zaburzeniami rozwoju językowego czy dyslalią);
– zajęcia korekcyjno-kompensacyjne dla uczniów, u których APD współwystępuje ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się o typie dysleksji obejmujące m. in. trening techniki czytania i trening umiejętności ortograficznych;
– psychoterapię – w przypadku występowania zaburzeń zachowania czy uzależnienia od mediów cyfrowych.

DOKUMENTY WYDAWANE Z UWAGI NA TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ DZIECKA Z ROZPOZNANIEM APD:
Większość dzieci z rozpoznanym APD wymaga dostosowania wymagań edukacyjnych do potrzeb i możliwości dziecka. Z takim rozpoznaniem należy zgłosić się do poradni psychologiczno-pedagogicznej w celu uzyskania opinii oraz zalecenia wsparcia w formie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych. Wskazane jest zwolnienie ucznia z APD z egzaminacyjnej części w zakresie słuchania tekstu z języka obcego.
Natomiast dzieci z rozpoznaniem ciężkiego APD powinny również uzyskać zwolnienie z nauki
drugiego języka obcego oraz dostosowanie warunków i/lub form sprawdzianów zewnętrznych:
egzaminu gimnazjalnego i maturalnego. Ponieważ dziecko z ciężkim APD funkcjonuje jak
słabosłyszące, postawienie takiej diagnozy uprawnia rodziców do ubiegania się o orzeczenie
niepełnosprawności oraz zindywidualizowane formy kształcenia dziecka (orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego czy opinia zalecająca wdrożenie zindywidualizowanej ścieżki kształcenia).

Literatura:
Senderski A.: „Rozpoznawanie i postępowanie w zaburzeniach przetwarzania słuchowego u
dzieci.”Otorynolaryngologia, 2014 r
Walkowiak M.: „Zaburzenia procesów przetwarzania słuchowego (APD) u dzieci.2023 r.